'Die perceptie van Vlaams kibbelkabinet is onze eigen schuld'

Over één ding zijn alle Vlaamse protagonisten het eens: het moddergooien moet stoppen. En het lekken ook. Zelden maakte een meerderheid - ideologisch nochtans erg close - het zichzelf zó moeilijk als de regering-Bourgeois tijdens het voorbije jaar. Op elke prik volgde een wraakactie. Een ‘knuffellunch’ moest beterschap inluiden, maar het is maar de vraag of de goede voornemens worden omgezet in de praktijk.

Matthias Diepen­daele (N-VA) zucht. ‘Wat me nog het meest ergert,’ zegt de fractieleider van Vlaanderens grootste partij, ‘is dat we écht wel al veel gerealiseerd hebben in een jaar. Maar wat de mensen onthouden, zijn de ruzies, de incidenten. En daar heeft iedereen boter op het hoofd.’

Diependaele is naar eigen zeggen ‘op zijn tong moeten gaan zitten’ toen de andere Vlaamse meerderheidspartijen begin deze maand andermaal een ‘laakbaar toneeltje’ opvoerden in het Vlaams Parlement met in de hoofdrollen Bart Somers (Open VLD), Koen Van den Heuvel (CD&V) en de liberale viceminister-president Annemie Turtelboom.(zie kader, tweede punt). ‘Ik heb onderkoeld gereageerd, maar makkelijk was dat niet’, blikt de N-VA’er terug. ‘Op een gegeven moment heb ik zélf naar de voorzitter gebeld omdat ik het niet langer kon aanhoren. Tijdens het meerderheidsoverleg ‘s avonds zijn dan de puntjes op de i gezet. Maar het tekent de sfeer.’

Deleading lady van CD&V in de regering, Hilde Crevits, ontkent niet dat de elkaar opvolgende incidenten geen deugd hebben gedaan. ‘De hoffelijkheid was soms ver te zoeken’, geeft ze toe. ‘Er zijn zaken gebeurd waarbij de taal en de stijl erover waren. Op de man of vrouw spelen is sowieso foute profileringsdrang.’

Over messen in de rug en Pippa Middleton

Wat maakt dat de meerderheid elkaar zo in de haren vliegt? Profileringsdrang van de ‘kleintjes’, klinkt het in N-VA-hoek. Open VLD dat nog worstelt met de rol van ‘laatst bijgekomene’ en ‘mathematisch overbodige’, CD&V dat niet kan wennen aan het feit dat zíj niet meer het schip besturen?

Het eerste speelt níét, bevestigen de Vlaamse hoofdrolspelers unisono. ‘De liberalen hebben het regeerakkoord mee ondertekend, ze zijn een volwaardige partner’, verwoordt Koen Van den Heuvel (CD&V) het. ‘Anders zou de regering niet werkbaar zijn.’

’Ik zal iets opbiechten’, zegt Liesbeth Homans, viceminister-president voor N-VA. ‘Ik had enige reserve toen ik hoorde dat Sven Gatz (Open VLD) minister zou worden. In 2001 heeft Gatz, als lid van ID21, minister Johan Sauwens (Volksunie) tot opstappen gedwongen wegens zijn aanwezigheid op een vergadering van het Sint-Maartensfonds - een vereniging van gewezen SS’ers en Oostfrontstrijders. Ik werkte toen voor Sauwens, en ik vond echt dat Gatz hem een mes in de rug plantte. Maar kijk, vandaag kan ik het heel goed met Sven vinden, hij is een loyale en bekwame collega.’

Fractieleider Bart Somers (Open VLD) is er rotsvast van overtuigd dat de liberalen hun stempel drukken op de regering. ‘Neem het radicaliseringsdebat’, illustreert hij. ‘Dat is bijzonder polariserend begonnen, maar het is wel een inclusief verhaal geworden.’ Zijn viceminister-president Annemie Turtelboom vergelijkt de positie van de partij graag met die van Pippa Middleton. ‘In het begin van de bestuursperiode werd Open VLD door de oppositie het ‘bruidsmeisje’ van de Vlaamse regering genoemd. Ik heb het toen vergeleken met het Britse prinselijke huwelijk van Kate en William in 2011. Wie ging toen met de aandacht lopen? Juist.’

CD&V dan. Crevits: ‘Ik geef toe dat het wennen was dat ik niet meer kind aan huis was op het Martelaarsplein(waar het kabinet van de minister-president gevestigd is, red.). Een dossier doorspreken met de minister-president van je eigen partij is toch net iets comfortabeler. Onze partij is niet langer de grootste, maar dat betekent niet dat we dejunior partner zijn. Ik zit goed in mijn vel en iedereen kan dat zien.’

’We hebben een klik moeten maken’, geeft Van den Heuvel toe. ‘Onze nieuwe positie heeft ook voordelen. CD&V blijft de partij van de synthese en de nuance, maar moet niet meer de opper­bewaarder van het compromis zijn. Daardoor kunnen we onszelf wat meer profileren.’

’Alles komt terug’

Bourgeois zelf weigert de ‘problemen in de regering’ te dramatiseren. ‘Herinner u de regering-Peeters II (CD&V/N-VA/SP.A), met de gelekte mails van Ingrid Lieten of de discussie binnen de regering over ViA. Alles komt terug. Het is een vette kluif voor de media, maar ook niet meer dan dat.’

Helaas voor Bourgeois slaat ‘alles komt terug’ ook op de dynamiek binnen zijn meerderheid. Op elke actie volgt een reactie. Deelt partij A een prik uit aan partij B, dan kun je er gif op innemen dat er binnen de week een ‘wraakactie’ volgt, waarbij A in zijn hemd wordt gezet. Dat is nefast voor het imago. ‘Hoe kan een ploeg die regelmatig zelf in een staat van ontbinding verkeert, mensen verbinden?’, vraagt SP.A-fractieleider Joris Vandenbroucke zich af. ‘Ze hebben al veel krediet verspeeld door de gretigheid waarmee ze elkaar afmaken.’

Matthias Diependaele ontkent niet dat het gebeurt. ‘Dat men soms de coalitiepartners echt gaat zoeken, vind ik beneden alle peil. Ik kan er niet tegen dat men het electorale belang boven het algemene belang plaatst.’

Vaker dan omgekeerd zijn het CD&V en/of Open VLD die zich tegen de N-VA richten. Een van de meest geviseerde ministers is Liesbeth Homans. Haar beslissingen, haar houding en zelfs haar persoon blijken bepaalde figuren uit de meerderheid mateloos te irriteren. Homans zelf verkiest uitdrukkelijk niet mee te doen aan dat spelletje, zegt ze. ‘Niets is zo gemakkelijk als iemand anoniem afbreken. Ik weigeroff the record commentaar te geven.’ Toch is haar partij evenmin vrij van zonden.

Vaker dan nodig reageert de N-VA als een straatvechter in plaats van als de grootste in het parlement. Waarom? Diependaele: ‘Ik denk dat andere partijen zeker verleid worden om aan te tonen dat we het niet zouden kunnen. Maar ik kan en wil niet geloven dat dát de collega’s uit de meerderheid drijft. Dat zou wel heel pervers zijn, zo’n verrottingsstrategie. En bovendien is er geen garantie op succes, want de kiezer heeft dat meteen door.’

Gebroken MP

Behalve de aanvallen uit eigen rangen zijn er ook de lekken, recht uit de vergaderingen van het kernkabinet. Het zijn de lekken die de minister-president het meest ontstemmen, die hem zaken doen zeggen als ‘dat doet iets breken bij mij’, op zaterdag 11 juli inVilla Politica. ‘Diegenen die denken mij daarmee te beschadigen, die beschadigen zichzelf. Dit is niet goed, het moet stoppen, ik heb er genoeg van!’

Crevits: ‘Als je je werk goed probeert te doen als minister-president, en je moet vaststellen dat er uit je dichte omgeving gelekt wordt, is dat bijzonder pijnlijk.’ Haast koortsig zoekt Bourgeois naar de mol, betrekt er ook steevast ‘journalisten’ bij die hem zogezegd de bron verteld zouden hebben. De gekwetste stelt zich zo wel heel erg kwetsbaar op. ‘Ik vind dat hij daar afstand van moet nemen, dat zou beter zijn voor iedereen’, aldus de topvrouw van CD&V.

Hilde Crevits noch haar N-VA-collega Liesbeth Homans voelt zich aangesproken. Homans haalt keihard uit als het over de lekken gaat. ‘Discussies zijn normaal binnen een meerderheid. Maar wat ik wél heel kwalijk vind, zijn de lekken. Lekken isnot done. Wie lekt, toont trouwens vooral zijn eigen onmacht, én hypothekeert zijn eigen dossiers.’

Ook Open VLD veroordeelt de lekken. Feit is: ze zijn er wel geweest.

Op 15 juli, vorige woensdag, organiseerde Geert Bourgeois zijn aangekondigde en eerder uitgestelde ‘teambuildingsmoment’ of ‘knuffellunch’ - zoals Bart Somers het noemde(DS 16 juli). Er werden cadeautjes overhandigd en dure eden gezworen, maar achteraf bleken verschillende deelnemers de lunch toch heel verschillend te evalueren. Met andere woorden: de hypocrisie was/is nooit ver weg.

’Er zit iets structureel fout in de ploeg’, stelt Groen-fractieleider Björn Rzoska vast. ‘Met een teambuilding van twee uur los je dit niet op.’ Brengt de zomer soelaas, zodat de meerderheid na enige zelfreflectie in september met een propere lei, in alle sereniteit, aan de resterende vier jaar kan beginnen? Allemaal zeggen ze het te hopen.

De Standaard - 20 Jul. 2015, Pagina 8